شستن فرش دستبافت در خانه

فرش دستبافت مثل یه اثر هنریه؛ چیزی فراتر از یه زیرانداز ساده. با هر گره‌ای که تو تار و پودش زده شده، داستانی از هنر، صبر و عشق نقش بسته. اما یه سؤال اساسی همیشه ذهن همه رو درگیر می‌کنه: وقتی این همه ارزش و ظرافت توی یه فرش جمع شده، شستن فرش دستبافت در خانه باید چطوری انجام بشه که نه رنگش بره، نه تار و پودش آسیب ببینه؟
خیلی‌ها ترجیح می‌دن فرششون رو بدن قالیشویی، ولی بعضی وقتا دلت می‌خواد خودت آستین بالا بزنی و توی خونه تمیزش کنی. البته فقط در صورتی که بدونی دقیقاً چطور باید پیش بری. چون یه اشتباه کوچیک موقع شستن فرش دستبافتت می‌تونه سال‌ها عمر و زیباییش رو ازش بگیره.

اینجا قراره قدم ‌به ‌قدم، کامل و دقیق یاد بگیری شستن فرش دستبافت اصولی چطوریه، چه مراحلی داره، و چطور می‌تونی بدون آسیب، بدون زرد شدن و بدون از بین رفتن رنگ‌ها، فرشت رو مثل روز اول برق بندازی.

آماده سازی برای شستن فرش دستبافت در خانه (3 مرحله برای جلوگیری از آسیب)

قبل از اینکه شیر آب رو باز کنی و پارو به دست بگیری، باید آماده‌سازی درست و حسابی انجام بدی. چون نصف موفقیت در شستن فرش دستبافت در خانه همین مرحله‌ست. سه قدم اصلی داریم که باید مو به مو اجرا بشن.

مرحله اول: غبارگیری اصولی و عمیق

قبل از هر چیزی باید خاک و گرد و غبار فرش رو بگیری. چون اگه این گردها بمونن و مستقیم با آب قاطی شن، داخل تار و پود فرش گل درست می‌کنن و بعد خشک شدن، باعث تیرگی رنگ و حتی پوسیدگی می‌شن.
برای شستن فرش دستباف باید اول اون رو پشت‌ورو روی یه سطح تمیز پهن کنی. بعد با یه چوب یا دسته‌ی جارو چند ضربه‌ی ملایم به پشت فرش بزن تا خاکش بریزه. اگر فرش خیلی ظریفه یا ابریشمیه، از جاروبرقی با قدرت مکش متوسط استفاده کن تا آسیبی نبینه.

حواست باشه که حتی اگه قصد شستن کامل فرش رو هم نداری غبارگیری مرحله‌ایه که نباید هیچ وقت حذفش کنی. راستی تو مقاله تمیز کردن فرش بدون شستن کامل بهت گفتیم چطوری باید لکه های فرش رو از بین ببری بدون اینکه ساعت ها برای شستن کل فرش زمان بذاری!

مرحله دوم (مهم‌ترین): تست ثبات رنگ برای جلوگیری از فاجعه

هیچ چیزی بدتر از این نیست که وسط شستن ببینی رنگ قرمز و سرمه‌ای فرشت قاطی شده و طرح‌ها به هم ریختن!
برای جلوگیری از این فاجعه، باید قبل از شستن فرش دستباف تست ثبات رنگ بگیری. یه پارچه سفید رو با آب خیس کن، بذار روی یکی از قسمت‌های رنگی فرش (مثلاً گل قرمز)، چند دقیقه فشار بده. اگه پارچه رنگی شد، یعنی رنگ فرش مقاوم نیست و باید خیلی بااحتیاط پیش بری.

در این حالت یا باید با آب کاملاً سرد و شوینده‌ی خنثی کار کنی، یا اگر فرشت خیلی باارزشه، اصلاً بی‌خیال شستشوی خونگی شو و بسپارش به قالیشویی معتبر.

مرحله سوم: انتخاب مکان و شوینده مناسب (فقط شوینده‌های خنثی!)

یکی از بزرگ‌ترین اشتباه‌ها در شستن فرش دستبافت در خانه استفاده از شوینده ‌های قوی مثل پودر لباسشویی یا مواد قلیاییه. اینا چربی طبیعی پشم و ابریشم رو از بین می‌برن و باعث زبری و کدری رنگ‌ها می‌شن.
بهترین انتخاب، شامپو فرش مخصوص فرش‌های دستباف یا محلول‌های خنثی با pH متعادل هست. برای محل شستشو هم حتماً یه سطح شیب‌دار مثل حیاط یا بالکن با شیب ملایم انتخاب کن تا آب اضافی راحت خارج بشه علاوه بر اون باید حواست باشه که هیچ آلودگی یا مواد شیمیایی روی زمین نباشه.

مراحل شستن فرش دستبافت اصولی در خانه (گام به گام)

حالا وقتشه بریم سراغ اصل ماجرا. این بخش رو با دقت بخون، چون هر گام به ظاهر ساده، اگه اشتباه انجام بشه، می‌تونه دردسرساز بشه.

قدم اول: خیس کردن کامل فرش با آب سرد

فرش رو با آب سرد و ملایم از بالا به پایین خیس کن. دقت کن آب باید تا عمق تار و پود نفوذ کنه ولی نباید اون‌قدر بریزی که فرش غرق آب بشه. بعدشم اجازه بده چند دقیقه خیس بخوره تا چرک ها جدا بشن.
در این مرحله اصلاً از آب گرم استفاده نکن، چون باعث می‌شه الیاف پشمی منقبض بشن و رنگ ‌ها قاطی کنن. یکی از اشتباهات رایج در شستن فرش دستبافت همین استفاده از آب داغه که خیلیا بهش دقت نمی‌کنن.

قدم دوم: شستشو با محلول شوینده و برس نرم (در جهت خواب فرش)

یه محلول ملایم از شامپو فرش و آب درست کن، بعد با برس نرم (نه زبر!) و در جهت خواب فرش شروع به شستشو کن.
حرکات باید آرام و یکنواخت باشه تا رنگ‌ها پخش نشن. اگه فرشت خیلی کثیفه، دو بار این کار رو انجام بده، ولی بین هر مرحله با آب سرد حسابی آبکشی کن. مراقب باش هیچ وقت مخالف جهت خواب فرش برس رو نکشی چون به پرز ها آسیب میرسه. تو این مرحله هدفمون تمیز کردن فرشه پس با احتیاط و صبر و حوصله انجامش بده.

قدم سوم: آبکشی کامل برای جلوگیری از زرد شدن ریشه‌ها

آبکشی یعنی نقطه‌ی تعیین‌کننده‌ی تمیزی فرش. اگه شوینده تو الیاف بمونه، موقع خشک شدن باعث زردی و کدر شدن می‌شه. (یه نگاهی هم به مقاله علت زردی شدن فرش بعد شستن بنداز، برات مفیده!)
پس با آب سرد فراوان و فشار ملایم، از بالا به پایین فرش رو بشور تا هیچ کف یا حبابی باقی نمونه.

قدم چهارم: آبگیری و پارو کشی اصولی (بدون تا کردن و چلاندن)

پارو کشی باید در جهت تار و پود فرش انجام بشه. فرش دستباف نباید تا بشه یا چلونده بشه؛ چون فرم بافتش به‌هم می‌ریزه.
اگر دستگاه آبگیر نداری، بذار آب اضافی خودش از شیب خارج بشه. برای فرش‌های بزرگ‌تر، می‌تونی با حوله‌های خشک روی سطحش بکشی تا رطوبت زودتر گرفته بشه.

نکته: تحت هیچ شرایطی فرش رو تا نزن و نچلون. این کار باعث میشه که تار و پود فرش بکشنه و فرمش تغییر کنه.

قدم پنجم: خشک کردن نهایی (مهم‌ترین مرحله برای جلوگیری از بو و پوسیدگی)

حالا مهم‌ ترین بخش شستن تموم شد، ولی اشتباه نکن! خشک کردن، خودش نیمی از ماجراست.
فرش رو در سایه و هوای آزاد پهن کن، نه زیر نور مستقیم خورشید. آفتاب تند رنگ‌ها رو می‌سوزونه و الیاف رو شکننده می‌کنه.
اگر توی آپارتمان زندگی می‌کنی، می‌تونی از جریان باد پنکه یا کولر استفاده کنی. یادت نره فرش نباید روی زمین صاف بمونه، باید هوا از زیرش رد بشه تا بوی نم نگیره. این مرحله ممکنه یکی دو روز طول بکشه پس عجله نداشته باش.

تمیز کردن فرش دستباف بدون شستن (با شامپو و بخارشوی)

گاهی فرش زیاد کثیف نیست، فقط یه کم کدر شده یا بوی نم گرفته. توی این حالت، نیازی به شستشوی کامل نیست. می‌تونی با چند روش ساده اون رو مثل روز اول تمیز کنی.

نحوه صحیح استفاده از شامپو فرش

یه مقدار شامپو فرش مخصوص رو با آب مخلوط کن، با یه اسفنج تمیز و نم‌ دار روی سطح فرش بکش.
فرش نباید خیس بشه، فقط مرطوب کافی‌ه. بعد از تمیز کردن، بذار چند ساعت بمونه تا کاملاً خشک شه.
این روش مخصوص وقتاییه که می‌خوای فرش دستبافتت رو تمیز کنی ولی به‌خاطر محدودیت فضا یا وقت، نمی‌خوای شستشوی کامل انجام بدی.

استفاده از بخارشوی (با احتیاط فراوان)

بخارشوی یه ابزار عالیه، ولی اگه بلد نباشی باهاش کار کنی، به‌جای تمیز کردن، فاجعه درست می‌کنه!
برای شستن فرش دستباف با بخارشوی باید دمای بخار رو پایین نگه داری و از سری مخصوص فرش استفاده کنی. هرگز بخار داغ رو روی یه نقطه ثابت نگه ندار، چون باعث باز شدن تار و پود و تغییر رنگ می‌شه.

لکه‌گیری با سرکه و جوش شیرین

یکی از طبیعی‌ترین راه‌ها برای پاک کردن لکه چای از روی فرش یا لکه‌های روغنی، ترکیب سرکه و جوش شیرینه.
کافیه مقدار کمی از محلول رو روی لکه بزنی، چند دقیقه صبر کنی و بعد با پارچه مرطوب پاکش کنی.
این روش نه رنگ رو می‌بره، نه به الیاف آسیب می‌زنه؛ مخصوصاً برای فرش‌های ابریشمی و گیاهی خیلی کاربردیه.

چه زمانی شستن فرش دستبافت در خانه ایده بدی است؟ (مراجعه به قالیشویی)

اگه فرشت ابریشمی، آنتیک یا باارزشه، یا رنگش گیاهیه و مطمئن نیستی ثبات داره، بی‌خیال شستشوی خونگی شو.
در این موارد، بهترین کار مراجعه به قالیشویی‌های معتبره. اونا با دستگاه ‌های مخصوص و شوینده‌های حرفه‌ای، فرش رو بدون آسیب تمیز می‌کنن.
گاهی شستن خونگی، به‌جای صرفه‌جویی، خرج چند میلیونی روی دستت می‌ذاره.

در آخر اگه بعد از کلی تمیز کردی احساس کردی این فرش دیگه برات فرش نمیشه، ما تو فرشستان کلی فرش جدید داریم که مطمئنم دلتو میبره فقط کافیه یه نگاه به بخش خرید فرش دستباف بندازی یا اگه فکر میکنی نگهداری از فرش دستباف سخته بهت قول میدم تو بخش خرید فرش ماشینی میتونی کلی گزینه ایده آل متناسب با دکوراسیون خونت انتخاب کنی.

سوالات متداول درباره شستن فرش دستبافت

۱- آیا می‌تونم فرش دستبافت رو با بخارشوی بشورم؟
فقط اگه تنظیماتش رو بلد باشی و دما پایین باشه. بخارشوی داغ دشمن رنگ و الیافه.

۲- بهترین زمان برای شستن فرش دستبافت در خانه چیه؟
بهار یا تابستون، وقتی هوا گرمه و جریان هوا زیاده. زمستون، خشک شدن فرش زمان ‌بره و احتمال بو گرفتن زیاده.

۳- اگه رنگ فرش بعد شستن پخش شد، چیکار کنم؟
فوراً آبکشی کن و بذارش خشک شه. بعد با یه حوله سفید کمی سرکه سفید بزن تا رنگ‌ها برگردن.

۴- چطور می‌تونم بعد از شستن، فرش رو نرم و خوش‌بو نگه دارم؟
می‌تونی چند قطره گلاب یا اسانس طبیعی تو آب آخر بریزی. بوی ملایمی می‌گیره بدون آسیب.